Μια ταραχώδης συνεδρίαση του International Maritime Organization (IMO) στο Λονδίνο ολοκληρώθηκε την Παρασκευή 17/10 με την απόφαση να αναβληθεί για έναν χρόνο, έπειτα από πρόταση της Σαουδικής Αραβίας, που υποστηρίχθηκε από τη Ρωσία, να υπάρξει «πάγωμα» των συνομιλιών.
Αυτό σημαίνει ότι η προσπάθεια να καθοριστούν δεσμευτικοί διεθνείς κανόνες για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη ναυτιλία, η οποία ευθύνεται για περίπου το 3% των παγκόσμιων εκπομπών, μπαίνει «στον πάγο» για έναν χρόνο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι αντίπαλοι της πρότασης μπορούν να προσπαθήσουν να συγκεντρώσουν περισσότερη υποστήριξη ώστε να την ακυρώσουν πλήρως.
Η κίνηση αυτή ακολούθησε μια εκτεταμένη εκστρατεία πίεσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, που χαρακτηρίστηκε από απειλές για επιβολή δασμών και άλλων οικονομικών κυρώσεων.
Αποτελεί επίσης τεράστιο πλήγμα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία απέτυχε να περάσει το μέτρο και είδε μάλιστα ορισμένα από τα κράτη-μέλη της να απόσχουν.
Η αντίδραση από τον Λευκό Οίκο
Ο Λευκός Οίκος αντέδρασε με ενθουσιασμό. «Ο Πρόεδρος Trump έσωσε την Αμερική από την εξωφρενική κλιματική απάτη που κατέστρεφε τη χώρα μας, και προειδοποιούσε εδώ και καιρό άλλους να εγκαταλείψουν αυτή την καταστροφική ατζέντα προτού να είναι πολύ αργά.
Η αποτροπή αυτής της καταστροφικής ψηφοφορίας είναι μια τεράστια νίκη για τον αμερικανικό λαό και για τις χώρες όλου του κόσμου», δήλωσε η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Taylor Rogers.
Ωστόσο, η Εκτελεστική Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Teresa Ribera χαρακτήρισε την αναβολή «τεράστια ντροπή», σε ανάρτησή της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η ΕΕ και η Βραζιλία είχαν στηρίξει δημοσίως το μέτρο ενόψει της διάσκεψης COP30 για το κλίμα τον επόμενο μήνα, την οποία θα φιλοξενήσει η Βραζιλία.
Η πρόταση που είχε τεθεί προς έγκριση στον IMO, τον οργανισμό του ΟΗΕ που ρυθμίζει τη διεθνή ναυτιλία, στόχευε στο να ενθαρρύνει τις χώρες να στραφούν σε καθαρότερα καύσιμα, με απώτερο σκοπό τη μηδενική εκπομπή άνθρακα από τη ναυτιλία έως το 2050.
Θα αύξανε σταδιακά το οικονομικό βάρος για τα πλοία που ρυπαίνουν, ενώ τα έσοδα από τους φόρους θα κατευθύνονταν στη χρηματοδότηση της μετάβασης σε πιο «πράσινα» καύσιμα και στην υποστήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών.
Ο Λευκός Οίκος είχε εκφράσει αντιρρήσεις εδώ και μήνες, με τον ίδιο τον Trump να παρεμβαίνει την Πέμπτη μέσω ανάρτησης στο Truth Social, δηλώνοντας ότι είναι «εξοργισμένος» από αυτή την προσπάθεια. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες ΔΕΝ θα ανεχθούν αυτόν τον Παγκόσμιο Φόρο της Πράσινης Νέας Απάτης στη Ναυτιλία», έγραψε.
Η εξέλιξη αυτή έρχεται σε μια περίοδο όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες γίνονται όλο και πιο εχθρικές απέναντι στα μέτρα για το κλίμα, με τον Trump να χαρακτηρίζει την κλιματική αλλαγή «απάτη» και να καλεί άλλες χώρες να εγκαταλείψουν τις προσπάθειες επένδυσης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Υπήρξε, σύμφωνα με τον Υπουργό Κλίματος του Vanuatu, Ralph Regenvanu, «ανελέητη πίεση» από τις ΗΠΑ προς τις χώρες να στηρίξουν τη θέση τους. «Γίνεται μπούρδα εδώ πέρα», είπε ο υπουργός του νησιωτικού κράτους του Ειρηνικού κατά τη διάρκεια διαλείμματος για καφέ πριν από την τελική ψηφοφορία.
Αλλαγές στις ψήφους
Η πρόταση για αναβολή εγκρίθηκε την Παρασκευή με διαφορά μόλις τεσσάρων ψήφων, αφού αρκετές χώρες που προηγουμένως υποστήριζαν το μέτρο, μεταξύ των οποίων και κράτη-μέλη της ΕΕ όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, επέλεξαν να απόσχουν.
«Το πλαίσιο για μηδενικές εκπομπές βασίζεται σε καύσιμα και τεχνολογίες που δεν είναι διαθέσιμες σε μεγάλη κλίμακα και επιβάλλει αυστηρές κυρώσεις σε όσους δεν τις χρησιμοποιούν, κάτι που θα εκτινάξει το κόστος καθώς οι εταιρείες θα ανταγωνίζονται για περιορισμένες προμήθειες», δήλωσε Έλληνας αξιωματούχος, μιλώντας ανώνυμα.
Η Ελλάδα φιλοξενεί μερικές από τις κορυφαίες ναυτιλιακές εταιρείες στον κόσμο.
Εκπρόσωποι της Κύπρου αρνήθηκαν να σχολιάσουν την ψήφο τους.
Η αναβολή απογοήτευσε τις χώρες που υποστηρίζουν τη μείωση των εκπομπών από έναν τομέα που γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη.
«Το σκότωσαν [το μέτρο]. Η έλλειψη ηγεσίας από την ΕΕ με εξοργίζει», είπε ένα άτομο με γνώση των διαπραγματεύσεων, που επίσης μίλησε ανώνυμα.
Ωστόσο, η απόφαση συγκέντρωσε υποστήριξη από μεγάλους παραγωγούς ορυκτών καυσίμων, όπως η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία, που παραδοσιακά αντιδρούν σε κλιματικά μέτρα που στοχεύουν στη μείωση της χρήσης πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα. Μεγάλες ναυτιλιακές χώρες και κράτη με εκτεταμένα νηολόγια, όπως η Σιγκαπούρη και η Λιβερία, επίσης αντιτάχθηκαν.
Άλλες χώρες άλλαξαν στάση. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος κατασκευαστής πλοίων στον κόσμο, από υποστηρικτής του μέτρου τον Απρίλιο ψήφισε υπέρ της αναβολής την Παρασκευή.
Η αντιπαράθεση ανέδειξε τις διαφορές ανάμεσα σε χώρες που ανησυχούν για τον οικονομικό αντίκτυπο του μέτρου και σε εκείνες που φοβούνται τις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Ένας Σαουδάραβας αντιπρόσωπος, που δεν κατονομάζεται λόγω των περιορισμών του IMO στην κάλυψη, κατηγόρησε τους υποστηρικτές της τιμολόγησης του άνθρακα ότι «σπέρνουν παγκόσμιο διχασμό».
«Έχουμε διαφορές γιατί όλοι προσπαθούμε να προστατεύσουμε τους πολίτες μας, το μέλλον μας… και τις οικονομίες μας», είπε.
Ωστόσο, η Emma Fenton, διευθύντρια διπλωματίας στην περιβαλλοντική ΜΚΟ Opportunity Green, χαρακτήρισε το αποτέλεσμα «συντριπτική απόδειξη της έλλειψης θάρρους των κρατών-μελών να σταθούν αλληλέγγυα με τις χώρες που είναι ευάλωτες στις κλιματικές αλλαγές, για μια δίκαιη και ισότιμη μετάβαση στη ναυτιλία».
Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής χαρακτήρισε την αναβολή «λυπηρή» και τόνισε τη δέσμευση της ΕΕ σε ένα «φιλόδοξο, επιστημονικά τεκμηριωμένο παγκόσμιο πλαίσιο» που θα θέσει τη διεθνή ναυτιλία σε πορεία μηδενικών εκπομπών έως το 2050.
Ο ίδιος πρόσθεσε ότι η Ευρώπη «παραμένει ανοιχτός και αξιόπιστος εταίρος» και είναι έτοιμη να επανεκκινήσει τις συνομιλίες «υπό την ηγεσία του IMO, όταν αυτό κριθεί σκόπιμο».
Το International Chamber of Shipping, εμπορική ένωση που εκπροσωπεί πάνω από το 80% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου, εξέφρασε την απογοήτευσή του για το αποτέλεσμα.
«Η βιομηχανία χρειάζεται σαφήνεια προκειμένου να πραγματοποιήσει τις απαραίτητες επενδύσεις για την απανθρακοποίηση του ναυτιλιακού τομέα», δήλωσε σε ανακοίνωση ο Θωμάς Καζάκος, γενικός γραμματέας του οργανισμού.
«Ως κλάδος, θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με τον IMO, που είναι ο καταλληλότερος οργανισμός για να θεσπίσει τους αναγκαίους παγκόσμιους κανονισμούς».
Μέρος της ναυτιλιακής βιομηχανίας ανησυχεί ότι αν αποτύχει η προσπάθεια του IMO, το αποτέλεσμα θα είναι ένα μωσαϊκό εθνικών και περιφερειακών μέτρων, κάτι που θα καταστήσει τον τομέα πιο δαπανηρό και πολύπλοκο.
Η Alison Shaw, υπεύθυνη του IMO στη ΜΚΟ Transport & Environment, δήλωσε ότι η αναβολή θα δημιουργήσει περαιτέρω αβεβαιότητα για τη ναυτιλιακή βιομηχανία.
Ωστόσο, οι διαδικασίες αυτής της εβδομάδας έδειξαν «μια ξεκάθαρη επιθυμία για εξυγίανση του ναυτιλιακού τομέα, ακόμη και απέναντι στην αμερικανική εκφοβιστική τακτική».
Αντίθετα, το U.S. Chamber of Commerce επαίνεσε τον Trump για την αντίστασή του στο μέτρο, το οποίο χαρακτήρισε «λανθασμένο».
«Ένας μονομερής παγκόσμιος φόρος αυτού του είδους κινδυνεύει να διαστρεβλώσει τις αγορές και να αποθαρρύνει τις επενδύσεις σε καθαρότερες ναυτιλιακές τεχνολογίες», δήλωσε ο Marty Durbin, πρόεδρος του Global Energy Institute του Επιμελητηρίου.
Πρόσθεσε επίσης ότι η διαδικασία υιοθέτησης του μέτρου ήταν «βιαστική και αδιαφανής», χωρίς τη ρητή υποστήριξη πολλών κρατών-μελών.