Πρώην πρωθυπουργοί όχι μόνο δικαιούνται, αλλά οφείλουν να παρεμβαίνουν ιδιαίτερα στα μείζονα εξωτερικά ζητήματα
Μια άκρως ενδιαφέρουσα απόφαση που αγγίζει ευαίσθητες πτυχές του Κυπριακού προβλήματος, αυτό της καταπάτησης Ε/κ περιουσιών στα κατεχόμενα από την Τουρκία, εξέτασε Δικαστήριο στην Κύπρο, το οποίο ανέτρεψε πρωτόδικη απόφαση που επιδίκασε αποζημιώσεις πολλών εκατομμυρίων σε δυο Ε/κ, εις βάρος της κατοχικής χώρας.
Το Εφετείο (τρεις δικαστές) έκρινε ότι η Τουρκία, όπως και κάθε κράτος έχει κυριαρχική ασυλία και δεν μπορεί να εναχθεί σε κυπριακό δικαστήριο. Όπως αναφέρεται στην μακροσκελή απόφαση, η Τουρκία κρατεί το σύνολο των εδαφών στα κατεχόμενα και θα ήταν επικίνδυνο να υποβιβαστούν οι πράξεις της ως διαφορές που αφορούν εμπορικό, ιδιωτικό ή αστικό δίκαιο.
Παρέπεμψε δε τους ενδιαφερόμενους στα διεθνή δικαστήρια για επίλυση τέτοιων διαφορών, διαχωρίζοντας παράλληλα τους σφετεριστές ε/κ περιουσιών, που εκεί κατ’ αντίθεση με την Τουρκία, μπορεί να διωχθούν ποινικά και αστικά.
Το Εφετείο εξέταζε έφεση του γνωστού Κερυνιώτη Ιωάννη Σερκέσαββα και της Κατίνας Σάββα Κουνναμά, οι οποίοι είχαν καταχωρήσει αγωγή το 2016 στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας – Κερύνειας εναντίον της Τουρκίας. Με την αγωγή ζητούσαν:
(α) Την επιδίκαση αποζημιώσεων για απώλεια χρήσης και/ή εκμετάλλευσης και/ή ανάπτυξης και/ή εκμίσθωσης των ακινήτων τους.
(β) Την έκδοση αναγνωριστικών διαταγμάτων σε σχέση με την κυριότητα των ακινήτων και συνακόλουθα την έκδοση διαταγμάτων εναντίον της Τουρκίας (και των όσων έλκουν δικαιώματα από αυτή) άρσης της παράνομης επέμβασης στα ακίνητα τους.
(γ) Την έκδοση διατάγματος αναγνωρίζοντας το παράνομο και την ακυρότητα της ούτω καλούμενης «επιτροπής ακινήτου περιουσίας» και του «ανωτέρου διοικητικού δικαστηρίου», που λειτουργεί η Τουρκία δια του παράνομου αποσχιστικού μορφώματος στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η αγωγή επιδόθηκε στην Τουρκία, που δεν εμφανίστηκε στη δίκη, ενώ κλήθηκε και ο Γενικός Εισαγγελέας ως φίλος του δικαστηρίου, που δήλωσε ότι δεν κρίνει σκόπιμο να λάβει μέρος σε τέτοιου είδους διαδικασίες και πως η Δημοκρατία έχει αναλάβει πολλές πρωτοβουλίες για την προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών της, μέσω των διακρατικών προσφυγών και άλλων διαδικασιών.
Τελικά, το πρωτόδικο δικαστήριο επιδίκασε αποζημιώσεις ύψους €33.440.000 υπέρ του Σεκέρσαββα και €38.370.000 υπέρ της Κουνναμά. Οι δύο κατέθεσαν έφεση γιατί απορρίφθηκαν οι άλλες αξιώσεις τους.
Το Εφετείο στην απόφασή του τόνισε, πρώτον, πως η Τουρκία φέρει την αποκλειστική ευθύνη για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου σε βάρος των προσφύγων, καθώς ασκεί εκεί πραγματικό/ουσιαστικό έλεγχο. Αυτό αναδείχθηκε [και] στην υπόθεση Loizidou v. Turkey, Application No. 15318/89, European Court of Human Rights (ECHR), Judgment 18 December 1996 και επιβεβαιώθηκε στην υπόθεση Demopoulos and Others v. Turkey, Application Nos. 46113/99, 3843/02, 13769/02, and others, [2010] ECHR 221, Judgment 1 March 2010.
Δεύτερον, τα Δικαστήρια της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως τα μόνα, νόμιμα δικαστήρια της χώρας, έχουν δικαιοδοσία σε όλη την επικράτεια, περιλαμβανομένων και των κατεχόμενων περιοχών, ασχέτως του γεγονότος ότι δεν είναι δυνατός ο αποτελεσματικός, de facto έλεγχος στα κατεχόμενα, λόγω της τουρκικής εισβολής και κατοχής.
Τρίτον, το δικαίωμα αναγνώρισης της ιδιοκτησίας των περιουσιών των προσφύγων στα κατεχόμενα, έναντι σφετεριστών και άλλων παρανόμως κατεχόντων, είναι κατοχυρωμένο στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Οι αρχές αυτές, μεταξύ άλλων, επιβεβαιώθηκαν στην υπόθεση C-420/07, Apostolides v. Orams, [2009] ECR I-03571.
Ερχόμαστε τώρα, αναφέρουν οι δικαστές Σταύρου, Χριστοδούλου-Μέσσιου και Στυλιανίδου, στο προκείμενο προς εξέταση. Εκ των πραγμάτων, αφετηρία θα πρέπει να αποτελέσει η καλά εμπεδωμένη αρχή του διεθνούς δικαίου, γνωστή ως κυριαρχική ή κρατική ασυλία (sovereign immunity). Η κυριαρχική ή κρατική ασυλία (sovereign immunity) είναι αρχή του διεθνούς δικαίου που προστατεύει τα κράτη από το να ενάγονται ή διώκονται σε δικαστικές διαδικασίες άλλου κράτους, χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Η αρχή εκτείνεται τόσο σε αστικές όσο και σε ποινικές διαδικασίες. Εδράζεται στην ισότητα και την ανεξαρτησία των κρατών και συναρτάται με την έννοια της κρατικής κυριαρχίας.
Ως παράδειγμα το δικαστήριο έφερε την υπόθεση Γερμανίας vs Ιταλίας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όπου επιβεβαιώθηκε ότι η κρατική ασυλία αποτελεί βασική αρχή του διεθνούς δικαίου, σύμφωνα με την οποία ένα κράτος δεν μπορεί να διωχθεί ενώπιον των δικαστηρίων άλλου κράτους για πράξεις που αφορούν την άσκηση κυριαρχικής εξουσίας.
«Θα πρέπει όμως να λεχθεί και τούτο, όχι μόνο δεν εφαρμόζεται η εξαίρεση για περιορισμένη ασυλία, αλλά και η πρόκληση σε συζήτηση ενός τέτοιου ενδεχομένου από κυπριακό Δικαστήριο είναι, φρονούμε, εγχείρημα επικίνδυνο. Η Τουρκία πριν από μισό αιώνα, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, εισέβαλε και κρατά μέχρι σήμερα το σχεδόν 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ως εισβολέας και κατοχική δύναμη, κατέχει παράνομα, υπό την ευρύτερη, συνολική έννοια (de facto), όλες τις περιουσίες των προσφύγων στο κατεχόμενο μέρος της Κύπρου και όχι μόνον την περιουσία των εφεσειόντων.
Συνεπώς, το να υποβιβαστούν και να εξισωθούν οι πράξεις και οι ευθύνες της Τουρκίας με αυτές του αδικοπραγήσαντος (tortfeasor), του χρεώστη (debtor), του παρανόμως κατέχοντος (trespasser) και ούτω καθεξής, υπό την έννοια του αστικού-εμπορικού-ιδιωτικού δικαίου, ώστε να επιτραπεί να εναχθεί υπό τέτοια ιδιότητα ενώπιον κυπριακού Δικαστηρίου, μόνο επιζήμια φρονούμε μπορεί να αποδειχθεί για τα δικαιώματα των εφεσειόντων, αλλά και των προσφύγων ευρύτερα».
Το κατάλληλο «forum» για τέτοιες υποθέσεις, υποδεικνύει το Δικαστήριο, ήταν και είναι, τηρουμένων της νομολογίας, τα αρμόδια διεθνή Δικαστήρια. Δεν ισχύει κατ’ ανάγκη το ίδιο για τα πρόσωπα (νομικά ή φυσικά) που κατέχουν, διαχειρίζονται, σφετερίζονται ή εμπορεύονται «επί του εδάφους» παράνομα τις περιουσίες των προσφύγων, όπου εκεί, τόσο σε αστικό επίπεδο όσο και σε ποινικό, δύναται να παρθούν στα δικαστήρια μας, ένδικα μέτρα.
Επανερχόμενοι στα γεγονότα της υπόθεσης αυτής, επαναλαμβάνουμε, η Τουρκία, κατ’ εφαρμογή της αρχής της κυριαρχικής ασυλίας που ισχύει κατά το διεθνές δίκαιο που εφαρμόζεται και στην Κύπρο, δεν μπορούσε να εναχθεί ενώπιον ημεδαπού, κυπριακού Δικαστηρίου.
Το γεγονός ότι δεν εμφανίστηκε στη δίκη η Τουρκία, δεν ασκήθηκε έφεση και εκδόθηκε απόφαση εναντίον της, είναι δικαιοδοτικό ζήτημα που άπτεται της καθ’ ύλην αρμοδιότητας του Δικαστηρίου. Η έλλειψη λοιπόν δικαιοδοτικής βάσης, καθιστά την πρωτόδικη διαδικασία εξ υπαρχής άκυρη και τη συνακόλουθη εκδοθείσα, ερήμην, απόφαση ανεφάρμοστη.
Τελικά, το Εφετείο απέρριψε την έφεση και ταυτόχρονα παραμέρισε την πρωτόδικη απόφαση για αποζημιώσεις στο σύνολο της.
ΠΗΓΗ: Φιλελεύθερος