Αναμφίβολα η ενέργεια αποτελεί το βασικότερο συστατικό μιας οικονομίας και του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Νοικοκυριά, παραγωγικές μονάδες, χρηματιστήρια, πιστωτικές κάρτες, κοινωνικά δίκτυα, μέσα ενημέρωσης, κρυπτονομίσματα, θα κατέρρεαν εντός δευτερολέπτων αν έπεφτε το δίκτυο ηλεκτρισμού για μερικές μέρες ή αν λόγω στενότητας πόρων αναγκαστεί να λειτουργεί εκ περιτροπής για μερικές ώρες για κάθε περιοχή της εθνικής επικράτειας. Αντίστοιχες συνέπειες θα έχουμε αν διακοπεί η τροφοδοσία της χώρας με πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Κάτι ανάλογο ισχύει και γι’ αυτό που ονομάζουμε εθνική κυριαρχία και βαθμό οικονομικής και πολιτικής ανεξαρτησίας μιας χώρας. Όπως ελέγχει τις ενεργειακές στρόφιγγες ή τους διακόπτες του δικτύου επί της ουσίας ελέγχει τη χώρα.
Βέβαιο είναι επίσης πως ο λιγνίτης σαν βασική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έχει εξαντλήσει τα περιθώρια της ζωής του. Όχι γιατί εξαντλήθηκαν τα αποθέματα αλλά επειδή άλλαξαν οι συνθήκες.
Όλες οι πολιτισμένες χώρες σχεδιάζουν μέχρι το 2060 να έχουν απεξαρτηθεί από τα ορυκτά καύσιμα. Ο λιγνίτης ως ημιτελής μορφή ωρίμανσης λιθάνθρακα είναι λιγότερο αποδοτικός και περισσότερο ρυπογόνος κατά συνέπεια ήδη είναι ασύμφορος εκτός ίσως ακραίων καταστάσεων μιας ενεργειακής κρίσης ή ενός πολέμου.
Βέβαιο είναι επίσης πως η ενέργεια που παράγεται από ΑΠΕ δεν εξαρτάται καθόλου από τις εισαγωγές πρώτων υλών αλλά χρειάζονται τεράστιες επενδύσεις προκειμένου να εξασφαλιστεί η σταθερή λειτουργία ενός εθνικού ή ευρωπαϊκού δικτύου.
Ο συνδυασμός αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων με αντλησιοταμιευτήρες (μικρά υδροηλεκτρικά που γεμίζουν όταν φυσάει ή έχει ήλιο και αδειάζουν όταν επιτάσσει η ζήτηση) είναι προφανώς μια αποτελεσματική διέξοδος, αλλά δεν υπάρχει καμιά μελέτη που να καταδεικνύει το μέγεθος των επενδύσεων που απαιτούνται και κατά συνέπεια και το κόστος της ενέργειας στον τελικό καταναλωτή.
Αν κάτι είναι βέβαιο αυτή τη στιγμή είναι πως οι ΑΠΕ θα αποτελέσουν τον βασικό κορμό του ενεργειακού μείγματος του ορατού μέλλοντος. Το αβέβαιο είναι αν μπορούν να καλύψουν κατά 100% τις ανάγκες και μετά το τέλος της ενεργειακής μετάβασης.
Η τρέχουσα κρίση καταδεικνύει το μέγεθος του λάθους της Ε.Ε. να επιλέξει το φυσικό αέριο σαν κορμό πάνω στον οποίο θα στηριχτεί η ενεργειακή μετάβαση. Το φυσικό αέριο είναι μια πηγή που κατά κύριο λόγο εισάγεται, με τις σχεδόν μισές ανάγκες της Ε.Ε. να καλύπτονται από τη Ρωσία με την οποία οι γεωπολιτικές προστριβές πολλαπλασιάζονται.
Είναι προφανές πως η Ε.Ε. θα υποχρεωθεί από τις περιστάσεις να αναθεωρήσει τη στάση της επιλέγοντας μεγαλύτερη διασπορά της εξάρτησης από τις εισαγωγές ενεργειακών πηγών τόσο κατά την περίοδο μετάβασης όσο και μετά.
Τον δρόμο τον δείχνει ο Ερντογάν…
Το ίδιο θα αναγκαστεί να κάνει και η Ελλάδα που είναι μια χώρα των συνόρων σε μια περιοχή με έντονες γεωπολιτικές τριβές.
Δυστυχώς τον δρόμο τον δείχνει ο Ερντογάν που ηγείται αυταρχικά μιας ισχυρής χώρας που έχει βλέψεις σε βάρος της Ελλάδας. Στο μοναδικό σημείο που η Τουρκία μοιάζει με την Ελλάδα είναι η ασφυκτική ενεργειακή εξάρτηση από εισαγωγές.
Η Τουρκία όμως φαίνεται πως αποφάσισε από νωρίς τη διασπορά των ενεργειακών πηγών με τη στροφή και στην πυρηνική ενέργεια.
Ο Ερντογάν χαρακτηρίζει τους αντιπάλους των σχεδίων του για διασπορά της ενεργειακής εξάρτησης εχθρούς της ανεξαρτησίας της χώρας. Το άρθρο του Κ. Ράπτη στο Capital περιγράφει με σαφήνεια το τι συμβαίνει:
“Ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας εμφανίστηκε θερμός θιασώτης της πυρηνικής ενέργειας, χαρακτηρίζοντας μάλιστα κάθε αντιτιθέμενο ως αντίπαλο της ευημερίας και ανεξαρτησίας της Τουρκίας και υπενθυμίζοντας ότι αυτήν τη στιγμή λειτουργούν συνολικά 443 πυρηνικοί σταθμοί σε περισσότερες από 30 χώρες. Επιπλέον, ο Ταγίπ Ερντογάν εμφάνισε το πυρηνικό ενεργειακό πρόγραμμα της χώρας του ως τη συμβολή της στο διεθνές ζητούμενο της καταπολέμησης της κλιματικής μεταβολής (παράλληλα προς την εξασφάλιση, μέχρι το 2027, 10.000 ΜW από ηλιακή και αιολική ενέργεια, όπως είναι ο επίσημος στόχος).
Το Ακκουγιού δεν είναι αρκετό. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση του πρώτου της πυρηνικού σταθμού, η Τουρκία πρόκειται να στραφεί στη δημιουργία δεύτερου και τρίτου. Αυτό εξήγγειλε την Τετάρτη ο Τούρκος πρόεδρος, Ταγίπ Ερντογάν, σε ομιλία του κατά τα εγκαίνια του νέου κτιρίου της ρυθμιστικής αρχής ενέργειας της χώρας του.
Ο πυρηνικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που κατασκευάζει ο ρωσικός όμιλος Rosatom στο Ακκουγιού της επαρχίας της Μερσίνας προβλέπεται να τεθεί σε λειτουργία τον Μάιο του “σημαδιακού” έτους 2023 (οπότε συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας) και να έχει δυναμικότητα 4.800 MW σε πλήρη λειτουργία, καλύπτοντας 10% της ενεργειακής κατανάλωσης της γείτονος”.
Βλέπε: Η Τουρκία διψά για πυρηνική ενέργεια- Και όχι μόνο…
Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες στην οποία η κοινή γνώμη κατά ισχυρή πλειοψηφία αντιτίθεται στη χρήση πυρηνικής ενέργειας. Τούτο δεν μας εμποδίζει όμως να καλύπτουμε το έλλειμμα του ισοζυγίου της ηλεκτρικής ενέργειας (το μεγαλύτερο μέρος του οποίου παράγεται με εισαγόμενους υδρογονάνθρακες) με εισαγωγές από χώρες όπως η Τουρκία η οποία προγραμματίζει την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας ή όπως η Βουλγαρία που έχει στο μείγμα της ενέργεια από πυρηνικές μονάδες.
Ο κίνδυνος που διατρέχει η χώρα από ένα ατύχημα σε πυρηνικό εργοστάσιο ελάχιστα μειώνεται αν η μονάδα που θα υποστεί το ατύχημα βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα εντός των ελληνικών συνόρων ή λίγα χιλιόμετρα εκτός.
Αυτό σημαίνει πως ενώ δεν αποφεύγουμε το ρίσκο εκμηδενίζουμε μια επιλογή διασποράς και άρα μείωσης της εξάρτησης και των γεωπολιτικών κινδύνων που αυτή συνεπάγεται.
Στην Ελλάδα πρέπει να σκεφτούμε την αναθεώρηση της πεποίθησης που έχουμε για τη συμμετοχή της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό μας μείγμα, πέραν της εξασφάλισης μεγαλύτερης ανεξαρτησίας μέσω ευρύτερης διασποράς της εξάρτησης και για λόγους εξισορρόπησης της στρατιωτικής ισχύος.
Οι χώρες που έχουν πρόσβαση σε εμπλουτισμένα πυρηνικά καύσιμα για ειρηνικούς σκοπούς, όπως η παραγωγή ενέργειας, εύκολα μπορεί να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα. Η διαμάχη της Δύσης με το Ιράν και το Ιράκ παλαιότερα είναι ενδεικτική.
Αν η Τουρκία αποκτήσει πρόσβαση σε πυρηνικά όπλα, η σχέση της με τη Δύση και οι ισορροπίες που με κόστος προσπαθούμε να επιτύχουμε με τα εξοπλιστικά προγράμματα θα αποβούν μάταιες…
Πέραν τούτου ενδιαφέρον έχει και ο προβληματισμός που αναπτύσσεται στη Γερμανία εσχάτως όπου η επιμονή της Γαλλίας να διατηρήσει και να ενισχύσει την εξάρτηση από την πυρηνική ενέργεια θεωρείται πως μπορεί να της προσφέρει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα έναντι της γερμανικής οικονομίας.
Ιδού ένας προβληματισμός στα φύλλα της μεγαλύτερης γερμανικής οικονομικής εφημερίδας της Handelblatt: “Η Γερμανία αντιστέκεται. Εκτός από σημαντικά ζητήματα όπως η τελική διάθεση ή η ασφάλεια, υπάρχει επίσης μια άλλη ανησυχία: η γαλλική οικονομία θα μπορούσε να αποκτήσει ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στο μέλλον.
Με μια πτώση, οι γαλλικές βιομηχανίες χάλυβα και κατασκευών θα μπορούσαν να δηλώσουν ότι είναι κλιματικά ουδέτερες εάν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν φθηνό πράσινο υδρογόνο από πυρηνική ενέργεια – και έτσι να ανταγωνιστούν τις γερμανικές εταιρείες…”.
Βλέπε: Warum Frankreich auf Mini-Atomkraftwerke setzt…
Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται πως όταν ο Μακρόν ανακοίνωσε το εθνικό του επενδυτικό σχέδιο “Γαλλία 2030” τον Οκτώβριο, υποσχέθηκε επίσης ένα δισεκατομμύριο ευρώ για καινοτομίες στην πυρηνική τεχνολογία.
Η πρωτοβουλία έχει τον τίτλο “Nuward”, ένα μείγμα των αγγλικών λέξεων “Nuclear Forward”, που σημαίνει: εμπρός με την πυρηνική ενέργεια.
Η σχεδιαζόμενη μονάδα “Nuward” αποτελείται από δύο αντιδραστήρες νερού υπό πίεση συνολικής ισχύος 340 μεγαβάτ, οι οποίοι, σύμφωνα με την EDF, θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν ένα εκατομμύριο ανθρώπους με ηλεκτρική ενέργεια.
Στην περίπτωση των αντιδραστήρων σε συμβατικούς πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, η ισχύς εξόδου είναι συνήθως πάνω από 1.000 μεγαβάτ. “Ένας SMR είναι στην πραγματικότητα απλώς ένας μικρότερης κλίμακας πυρηνικός σταθμός με απλοποιημένο σχεδιασμό”, δήλωσε ο Jacques Chénais, διευθυντής του SMR στο CEA.
Νομίζω πως η ενεργειακή κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη καθώς και οι επόμενες που θα ακολουθήσουν θα δημιουργήσουν μια πραγματικότητα η οποία θα μας αναγκάσει να επανεξετάσουμε τις πεποιθήσεις μας ως πολιτική ηγεσία και ως λαός…
2) Οι παγίδες της οικονομίας…
Κάθε φορά που η Fed ανέβαζε τα επιτόκια σύντομα ακολουθούσε μια ύφεση. Τούτο, κάθε φορά ελάμβανε χώρα και σε χαμηλότερο επίπεδο του κύκλου της ανόδου των επιτοκίων.
Αν ο πληθωρισμός ο οποίος τον τελευταίο μήνα πέρασε το 6% επιμείνει και αναγκάσει τις Κεντρικές Τράπεζες να αυξήσουν τα επιτόκια η ύφεση θα παραλύσει την οικονομία ταχύτερα απ΄ τις προηγούμενες φορές.
Αν η ύφεση προκύψει χωρίς άνοδο των επιτοκίων η κατάσταση θα μοιάζει με ένα στράτευμα που δέχεται επίθεση και δεν διαθέτει καθόλου πυρομαχικά.
Αν η οικονομία προσγειωθεί σε μηδενικούς ή μικρούς ρυθμούς ανάπτυξης και ο πληθωρισμός συνεχίζει να κινείται σε υψηλότερα επίπεδα θα έχουμε μια κατάσταση στασιμοπληθωρισμού.
Δεν γνωρίζω ποιο από τα τρία πιθανά σενάρια είναι το καλύτερο και πιο το χειρότερο.
Ειρήσθω εν παρόδω, αν η Ελλάδα το 2021 παρουσιάσει αύξηση του ΑΕΠ περί το 7% και ο πληθωρισμός κλείσει περί το 4% που είναι κινείται στην Ευρωζώνη η πραγματική μεταβολή του ΑΕΠ θα είναι 3%…