Νίκος Παπαναστασίου
ΜΟΥ προκαλεί απορία, πώς ο τέως Πρόεδρος της Βουλής κ. Γ. Ομήρου έδωσε απόλυτη πίστη σε κάποιο βιβλίο για τα περί την Κύπρο γεγονότα του 1964 και γέμισε μια ολόκληρη σελίδα του «Φιλελεύθερου» (4/8/2020) με αποσπάσματα από το βιβλίο αυτό και δεν δημοσίευσε στοιχεία και από άλλες έρευνες, μελέτες και μαρτυρίες. Στην περίπτωση αυτή, είμαι σίγουρος ότι θα κατέληγε σε εντελώς διαφορετικά συμπεράσματα.
Σπεύδω, ως εκ τούτου, να σχολιάσω τα αποσπάσματα που δημοσίευσε ο κ. Ομήρου από το βιβλίο Ε.Ν. Τζελέπη «Το Κυπριακό και οι συνωμότες του», σελ. 253, με την παράθεση γεγονότων και μόνο. Κι αυτό, όχι με πρόθεση αντιπαράθεσης με τον κ. Ομήρου, αλλά για να γνωρίζουν οι αναγνώστες της εφημερίδας, ότι «η ιχνηλάτηση με τεκμηρίωση» που είδε στο συγκεκριμένο βιβλίο ο κ. Ομήρου «για τη σχέση του πρωτοεμφανισθέντος Σχεδίου Άτσεσον με τα γεγονότα της Τηλλυρίας του Αυγούστου 1964», ότι δεν είναι η ορθή. Λοιπόν:
Αναφέρει ο Τζελέπης ως πρόνοιες του Σχεδίου Άτσεσον τα εξής:
1. Την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
2. Την παραχώρηση στην Τουρκία, από την Ελλάδα, μιας νήσου από τα Δωδεκάνησα (Καστελλόριζο) που θα ήταν κοντά στα τουρκικά παράλια της Μικράς Ασίας.
3. Την εγκατάσταση μιας τουρκικής στρατιωτικής βάσης στην Κύπρο.
4. Οικονομικές αποζημιώσεις για τους Τουρκοκύπριους που θα επιθυμούσαν να εγκαταλείψουν την Κύπρο και να εγκατασταθούν αλλού.
Μα πώς, αφού το Σχέδιο προνοούσε Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, στη συνέχεια προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι «ο πραγματικός του πυρήνας ήταν η διχοτόμηση»; Όταν ολόκληρη η Κύπρος θα ενωνόταν με την Ελλάδα και – λίγοι ή πολλοί – Τουρκοκύπριοι θα έπαιρναν χρήματα και θα εγκαθίσταντο αλλού εκτός της νήσου, πώς θα γινόταν διχοτόμηση;
ΤΟ Σχέδιο Άτσεσον, βέβαια, δεν πρόβλεπε τα πιο πάνω, αλλά τα εξής, όπως αναφέρονται επακριβώς στην επιστολή Άτσεσον προς τον Έλληνα Πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου, ημ. 20.8.64:
1. Ένωση ολόκληρης της Κύπρου με την Ελλάδα.
2. Εκμίσθωση για 50 χρόνια τμήματος της Καρπασίας, για τουρκική Βάση.
3. Καθορισμό των δικαιωμάτων των μειονοτήτων στην Κύπρο.
4. Καθεστώς για τους Τ/κ παρόμοιο με εκείνο των Μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης, στα πλαίσια του οποίου θα αναλαμβανόταν από την Ελληνική Κυβέρνηση η υποχρέωση διορισμού – με πρόταση του Έλληνα Γενικού Διοικητή της Κύπρου – Τ/κ Συμβούλου για τα ζητήματα της μειονότητας και δύο Τ/κ Επάρχων, σε ισάριθμες επαρχίες της Κύπρου εκ περιτροπής, βάσει επιλογής, ανεξάρτητα από την πληθυσμιακή σύνθεση, της Ελληνικής Κυβερνήσεως.
5. Επαναπατρισμό όσων Ελλήνων αναχώρησαν ή διώχτηκαν από την Κωνσταντινούπολη από του 1955, καθώς και ρύθμιση ζητημάτων που αφορούσαν στην απόδοση των περιουσιών τους, αποζημιώσεις κ.λπ., και
6. Αποκατάσταση του προηγουμένου ειδικού καθεστώτος των νήσων Ιμβρου και Τενέδου.
Καμιά αναφορά, δηλαδή, για παραχώρηση του Καστελλόριζου στην Τουρκία, όπως γράφει ο Ε. Τζελέπης και υιοθετεί ο κ. Γ. Ομήρου. Ο Άτσεσον, μάλιστα, στην επιστολή του προς Παπανδρέου, παρέχει τη διαβεβαίωση ότι: «Θα προτρέψω τους Τούρκους να περιορίσουν το σχέδιόν των εις την εκμίσθωσιν διά 50 έτη του τμήματος εκείνου της Χερσονήσου της Καρπασίας το οποίον ορίζεται από το νοτιοανατολικώτερον άκρον του μέχρι μιας γραμμής χαρασσομένης προς Βορράν και προς Νότον, ακριβώς δυτικώς της Κώμης Κεπίρ».
ΣΥΝΑΦΗΣ προς αυτά, και η πρόταση του στρατηγού Γρίβα Διγενή, όταν μετά τα γεγονότα της Τηλλυρίας έγιναν γνωστές οι πρόνοιες του «Σχεδίου Άτσεσον», όπως η με ενοίκιο τουρκική Βάση να είναι η αγγλική Βάση της Δεκέλειας και όχι μέρος της Καρπασίας.
Η αμερικανική πρωτοβουλία εκδηλώθηκε πολύ πριν τη Γενεύη
ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΕΤΑΙ επίσης ότι, με βάση τα ιστορικά γεγονότα, η αμερικανική πρωτοβουλία δεν εκδηλώθηκε ξαφνικά με το «Σχέδιο Άτσεσον» τον Αύγουστο του 1964, αλλά στα πλαίσια διαλόγου για την επίλυση του Κυπριακού που γινόταν από πολύ πριν στη Γενεύη υπό τον μεσολαβητή του ΟΗΕ Σακάρι Τουομιόγια μεταξύ των δυνάμεων που υπέγραψαν τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, βάσει του Ψηφίσματος του Σ. Ασφαλείας της 4/3/64 για το Κυπριακό. Τον Άτσεσον, μάλιστα, ο οποίος διαδέχτηκε τον Τουομιόγια στον διάλογο, είχε εισηγηθεί, με παράκλησή του προς τον Γ. Παπανδρέου, ο Γ.Γ. του ΟΗΕ Ου Θαντ, σε συνάντηση που είχαν στη Νέα Υόρκη. Παρών στη συνάντηση και ο πρέσβης επί τιμή και διπλωματικός σύμβουλος του Έλληνα Πρωθυπουργού Ιωάννη Σωσσίδης, όπως ο ίδιος το αναφέρει σε επιστολή του στο «Βήμα» των Αθηνών στις 23.1.2002.
ΔΗΛΑΔΗ, το Κυπριακό συζητείτο στα πλαίσια του ΟΗΕ και δεν χρειαζόταν, όπως γράφει ο κ. Ομήρου, να έρθει προς συζήτηση στη Γ. Συνέλευση του Διεθνούς Οργανισμού, που ήταν η θέση του Μακαρίου.
ΤΩΡΑ, γιατί η Τουρκία έσπευσε να δεχθεί τις προτάσεις Άτσεσον, η απάντηση βγαίνει επίσης από τα γεγονότα: Διότι έβλεπε ότι μ’ αυτήν εξυπηρετούνταν καλύτερα τα γεωπολιτικά της συμφέροντα. Συμφωνούσε με τη θέση των Αμερικανών, ότι η Κύπρος κινδύνευε να περιέλθει υπό κομμουνιστική επιρροή, με εκτεταμένες από αυτό τις συνέπειες στην πολιτική και στρατηγική κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο. Να μη ξεχνούμε, ότι τότε υπήρχε ο «Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ Ανατολής και Δύσης και οι ΗΠΑ είχαν κάθε λόγο να βιάζονται να εξασφαλίσουν την Κύπρο με το να ενωθεί με την Ελλάδα, κι έτσι, για πάντα θα ανήκε στο δυτικό «μπλοκ».
ΚΑΙ το τελευταίο συναφές προς τα πιο πάνω: Η δήλωση του Φινλανδού μεσολαβητή για το Κυπριακό Σακάρι Τουομιόγια , ότι «ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ματαίωσε την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα».
*Δημοσιογράφος, ιστορικός ερευνητής, συγγραφέας Φιλελεύθερος